تفسیر آزمایش ادرار

آشنایی با خواندن آزمایش ادرار (تفسیر آزمایش ادرار)

تفسیر آزمایش ادرار نیز برای بسیاری از افراد ناشناخته است. بسیاری از بیماران علاقه مند هستند قبل از مراجعه به پزشک، خود بدانند در چه وضعیتی قرار دارند. یکی از رایج ترین آزمایشات، آزمایش ادرار است که برای تشخیص بیشتر بیماری ها کاربرد دارد. در این جا به تفسیر آزمایش ادرار می پردازیم و آشنایی های لازم جهت خواندن آزمایشات ادرار را به دست می آوریم.

تفسیر آزمایش ادرار نیازمند کسب آگاهی و دانستن برخی آیتم های ضروری ذکر شده در برگه آزمایش است. آزمایش ادرار، برای بررسی بسیاری از بیماری ها و پیشامدها کاربرد دارد. از جملهتشخیص عفونت دستگاه ادراری (عفونت در مثانه، کلیه‌ها و حالب)، تعیین قند در بیماران دیابتی، بررسی فشار خون بالا، بیماری‌های کلیوی- کبدی و بارداری انجام می‌شود.

 

نحوه انجام آزمایش ادرار

هنگامی که به آزمایشگاه مراجعه می کنید و درخواست آزمایش می دهید، آزمایشگاه به شما ظرف کوچکی که مخصوص ادرار می باشد تحویل می دهد. برای اینکه بتوانید ادرار را درون ظرف جمع آوری کنید بهتر است اندکی از ادرار خود را دفع کنید و به هنگامی که کنترل در اختیارتان  قرار گرفت ادرار را درون ظرف بریزید و باقیمانده را دفع کنید .

 

موارد قابل بررسی در آزمایش (تفسیر آزمایش ادرار)

بیش از ۱۰۰ تست آزمایشگاهی روی ادرار انجام می شود که جزئیات مورد بررسی در آن شامل: رنگ، شفافیت، بو، وزن مخصوص، PH، وجود پروتئین، گلوکز، کتون، کریستال، گلبول سفید و قرمز در خون، باکتری، کشت ادراری، نیتریت و… می باشد.

 

نمونه برگه تفسیر آزمایش ادرار

بررسی رنگ ادرار

به طور طبیعی رنگ ادرار در محدوده زرد کم رنگ تا پررنگ می باشد که این رنگ در شرایط متفاوت تغییر می کند. برای مثال غلظت ادرار، میزان مایع موجود در بدن، رنگدانه‌های موجود در ادرار، رژیم غذایی و همچنین بعضی بیماری‌ها همانند دیابت و عفونت ادراری در تغییر رنگ ادرار می تواند تاثیر گذار باشد که در این موارد به رنگ های بی‌رنگ، کم‌رنگ یا  زرد (yellow)  بدلیل تعریق زیاد و از دست دادن مایع. کهربایی، صورتی کم‌رنگ بدلیل مصرف لبو یا چغندر، قرمز (red) به علت وجود خون در ادرار باشد. نارنجی به دلیل وجود ویتامین B اضافی در ادرار مصرف برخی از داروها نظیر ریفامپین. رنگ نارنجی تیره تا قهوه‌ای  نیز ممکن است نشانه بیماری‌های کبدی مثل زردی و یا رابدومیولیز باشد. قهوه‌ای: نشان دهنده‌ی کم شدن شدید آب بدن است.

بررسی ادرار از نظر شفافیت (تفسیر آزمایش ادرار)

به طور طبیعی ادرار دارای شفافیت می باشد ولی در وضعیت های متفاوت این شفافیت تغییر می کند. از نظرشفافیت شامل موارد زیر می باشد:

تمیز (clear)کدر (hazy)توربید کم و یا حالتی که مه آلود باشد و ابری  (cloudy)مات (opaque)در اثر مصرف بعضی غذاهای حاوی چربی زیاد، وجود عفونت، چرک، باکتری موجود در ادرار، وجود گلبول سفید یا قرمز خون در ادرار، وجود اسپرم، قارچ، موکوس و موارد دیگر  شفافیت ادرار تغییر می کند. گاهی اوقات نیز فرد بدون دلیل بیماری خاص دارای ادرار غیرشفاف می باشد .

 

بررسی بوی ادرار در تفسیر آزمایش ادرار

اسید موجود در ادرار سبب بوی طبیعی ادرار  می شود و ولاتیل موجود در آن شباهت زیادی به بوی فندق دارد .ولی تغییراتی نیز در بوی آن ایجاد می شود که مصرف خوراکی ها و ایجاد بیماری ها از جمله علل این تغییرات می باشند. بوی ادرار در بیماران دیابتی شباهت زیادی به بوی استون دارد. گاهی نیز بویی شبیه میوه از ادرار آنها به مشام می رسد. بیمارانی که مبتلا به عفونت ادراری می باشند بوی ادرار آنها بسیار بد بو است .

بعضی از افراد که بوی ادرار آنها شباهت زیادی به مدفوع دارد که اینگونه افراد دچار فیستول روده به مثانه شده اند .اگر بوی ادرار مانند بوی چای شیرین باشد این افراد جزء بیماران فنیل کتون اوری هستند. نارسایی کبدی نیز مسبب تغییر بوی ادرار می‌ باشد .

 

بررسی وزن مخصوص ادرار (Specific Gravity) در آزمایش ادرار

با اندازه‌گیری اجزای مختلف مثل مواد دفعی و املاح می توان وزن مخصوص ادرار را تعیین کرد که آن را به شکل اعداد بیان می کنند. ادرار غلیظ نشان می دهد که وزن مخصوص ادرار بالا می باشد.وزن ادرار در حالت نرمال در محدوده 1.005 تا 1.03 است. زمانی که فرد دچار بیماری‌های کلیوی شود و یا بیش از اندازه مایعات مصرف کند این عدد کاهش می یابد و در صورتی که ادرار غلیظ و با کمبود مایع در بدن مواجه شویم این عدد بالا می‌ رود .

 

بررسی PH در آزمایش ادرار

اسیدی یا باز بودن ادرار را با PH نمایش می دهیم. در بعضی مواقع میزان اسیدی یا باز بودن ادرار در روند درمان یک بیماری موثر می باشد که در این صورت پزشک به شما توصیه می کند تا  PHادرارتان را تغییر دهید PH .طبیعی ادرار در بازه 4.6 تا 8 می‌باشد. در شکل گیری سنگ های کلیوی، اسیدی یا بازی بودن ادرار موثر است. استفراغ، آلکالوز تنفسی، عفونت مجاری ادراری PH  ادرار را افزایش می دهد و در دیابت، اسهال، گرسنگی طولانی‌مدت و هنگام خواب، PH کاهش یافته و ادرار اسیدی می‌شود.

 

بررسی پروتئین در آزمایش ادرار

بروز پروتئین در ادرار نشان دهنده یک بیماری خاص می‌باشد.  پروتئین به طور نرمال، منفی (Negative) یا بین 50 الی 80 میلی‌گرم طی 24 ساعت می باشد. آسیب‌های کلیوی، عفونت ادراری،فشارخون بالا، دیابت و بیماری لوپوس گلومر ولونفریت (یک بیماری کلیوی) نشان دهنده پروتئین در ادرار می باشد. همچنین تب، ورزش شدید و بارداری در حالت‌ طبیعی باعث حضور پروتئین در ادرار یا پروتئینوری می شود.

 

بررسی گلوکز (Glucose) در تفسیر آزمایش ادرار

گلوکز قندی که در خون است و غذای اصلی سلول‌هاست. در شرایط طبیعی ادرار بدون گلوکز می باشد. در شرایط متفاوت گلوکز در ادرار مشاهده می شود. از جمله: دیابت کنترل نشده، آسیب غدد فوق کلیوی، آسیب کبدی، آسیب‌های مغزی و بعضی از مسمومیت ها.

 

بررسی کتون (Ketone) در ادرار

گاهی مواقع بدن به جای گلوکز از چربی‌ها استفاده می‌کند که در این حالت کتون مشاهده می شود . چربی ها در بدن شکسته می شوند و کتون‌ها را به وجود می آورند و طی سوخت و ساز بدن مصرف می‌شوند. کتون‌ها در ادرار ترشح می‌شوند.

عواملی که باعث وجود کتون در ادرار می شوند شامل: دیابت کنترل نشده، رژیم بدون کربوهیدرات، گرسنگی شدید یا بیماری‌هایی مثل آنورکسیا ،مصرف الکل، مصرف بیش از حد آسپیرین، استفراغ طولانی ‌مدت و بیماری‌های تب‌دار در کودکان .

بررسی گلبول سفید (WBC) و گلبول قرمز (RBC) در تفسیر آزمایش ادرار

وجود گلبولهای سفید و قرمز در ادرار نشان دهنده هماچوری ( خون در ادرار) است که بیماری‌های مختلفی  منجربه آن می شوند. عواملی که باعث وجود گلبول قرمز خون (RBC) در ادرار می‌ شود که شامل: عفونت کلیه، التهاب کلیه، سنگ کلیه، تومور کلیوی و مثانه و ضربه به کلیه یا آسیب مجاری ادراری می باشد. عواملی که باعث مشاهده گلبول سفید در ادرار (WBC) می شود شامل: عفونت، بیماری لوپوس، عفونت ادراری و تومور مثانه در ادرار می باشد .

 

بررسی بیلیروبین (Bilirubin) در آزمایش ادرار

یکی از پیگمانت‌های صفراوی بیلی روبین می باشد که در اثر تجزیه هموگلوبین به دست می آید. در حالت عادی بیلی روبین  در ادرار به میزان خیلی کم مشاهده می شود و رنگ زرد ادرار را به وجود می آورد. بیماری هایی هم چون سیروز کبدی، تومور و یا آبسه کبد، انسداد داخل کبدی و هپاتیت، کبد نمی تواند بیلی روبین کنژوگه را به داخل صفرا نگهداری و دفع کند، لذا بیلی روبین وارد خون می شود و چون محلول در آب می‌باشد از طریق کلیه‌ها وارد ادرار می‌شود و رنگ ادرار را زرد تیره می‌ کند .

 

نیتریت (Nitrite) در آزمایش ادرار

برخی باکتری های موجود در ادرار که موجب تبدیل نیترات‏ها به نیتریت می شوند باعث مثبت شدن آزمایش نیتریت خواهد شد. در بیماران مشکوک به عفونت مجاری ادراری بررسی نیتریت صورت می گیرد .

در صورتی که باکتری های موجود در ادرار نتوانند نیترات تولید کنند نتایج منفی می شود. مانند مخمرها، مایکوباکتریوم توبرکولوزیس، نایسریا گنوره، باکتری‏های گرم مثبت، همچنین افزایش مقدار اسید اسکوربیک و یا ناکافی بودن ادرار در مثانه موجب منفی شدن نتایج می شود .